Đọc và suy ngẫm

Khổng Tử và học trò

Một hôm Không Tử cùng các môn sinh đi vào rừng. Họ gặp một người tiều phu đứng bên cây gỗ rất to, bèn hỏi. Cây này to, sao không chặt. Người tiều phu trả lời: Cây này to nhưng gỗ xấu chẳng dùng được vào việc gì.
Nghe vậy Khổng Tử bảo học trò: Các con thấy không, cây gỗ này chỉ vì vô dụng mà được sống lâu.

Tôi về, thầy trò nghỉ lại nhà một chức sắc địa phương. Biết danh Không Tử nên gia chủ sai người làm thịt con chim quý thết đãi. Gia nhân hỏi: Nhà có hai con, thịt con biết hót hay không biết hót. Gia chủ trả lời: Thịt con không biết hót.

Nghe vậy Không Tử bảo học trò: Các con thấy không, con chim này chỉ vì vô dụng mà phải chết.

Học trò nghe xong thắc mắc: Hôm qua thầy bảo vô dụng được sống lâu, hôm nay thầy bảo vô dụng nên phải chết, vậy chúng con phải hiểu việc này thế nào đây.

Không Tử bảo: Cái ta muốn dạy các con là: Xem xét sự việc phải đặt vào hoàn cảnh cụ thể.


Vua Xalomong xử kiện

Vua Xalomong là người nổi tiếng trong lịch sử, tài giỏi, anh minh.

Một hôm có ông già đến gặp Xalomong xin ông phán xử cho phép được ly hôn. Sau khi xem xét, Xalomong hỏi: Ông đã già, chắc ông bà sống với nhau cũng đã lâu, chừng ấy thời gian sống được với nhau, sao bây giờ sắp xuống lỗ rồi còn đòi ly hôn?

Ông già trả lời: Suốt bao nhiêu năm qua tôi đã phải chịu đựng để sống cùng bà ấy, nay là lúc tôi không thể chịu đựng được nữa, đây là gới hạn cuối cùng, tôi biết mình không sống được bao lâu nữa và nguyễn vọng của tôi là muốn được ly hôn để thanh thản trước khi nhắm mắt.

Vua Xalomong ngẫm nghĩ một lát rồi phán quyết: Nhà người nói cũng có lý.

Ngày hôm sau, bà lão vợ của ông lão đến gặp Xalomong kêu khóc: Sao ngài lại có thể phán xử như vậy được, tôi đã sống với ông ấy mấy chục năm trời, đã hiến dâng cả sắc đẹp, cả tuổi thanh xuân cho ông ấy. Giờ tôi già, xấu xí ông ấy lại đòi ly hôn. Làm sao lại như thế được ạ, xin đức vua hủy phán quyết.

Vua Xalomong ngẫm nghĩ một lát rồi phán quyết: Nhà người nói cũng có lý.

Hôm sau, viên quan cận thần nói với Xalomong:  Hôm trước ông lão đòi ly hôn Bệ Hạ cũng ưng thuận, hôm sau bà lão đòi không ly hôn Bệ Hạ cũng ưng thuận. Sao lại có hai phán quyết trái ngược nhau như vậy?

Vua Xalomong ngẫm nghĩ một lát rồi phán quyết: Nhà người nói cũng có lý.

Nói cho có lý thật dễ, tìm ra chân lý mới khó.